ජීවිතය

මේ මගේ උපන් ස්ථානය. ඒ කියන්නෙ මේ ගෙදර පිටිපස්සට වෙන්න ටිකක් දුරින් තියන මඩුවෙ තමයි ඉපදුණෙ. ඒක හරිම වේදනාකාරී බියමුසු මෙලොව එළිය දුටු රැයක්. එදා හොදටම වැස්ස. මඩුවෙ බිම තෙත් වෙලා. අම්ම වලක් හාරල තිබුණත් වහලෙ තිබුණු සිදුරeවලින් වතුර වැටිල බිම තෙමිල. ඒ වගේම හුළං පොදත් වදිනවා. අම්මගෙ උණුහුම නිසා බොහොම අමාරeවෙන් ජීවිතේ බේරගත්ත.

මට හිටිය තව සහෝදරවරe දෙන්නෙක්. මම තමයි අම්මට හිටිය එකම දූ. පුතාල දෙන්නෙක් එක්ක එකම දූ වෙලා ඉපදුණු එක මං හිතුවෙ මගේ වාසනාවක් කියල. අපි මඩුව ඇතුළෙම ටික ටික ලොකු වුණා. දැන් අපිට ඇවිදින්න පුළුවන්. බත් කන්නත් පුළුවන්.

මම ඉපදුණු දර මඩුව අයිති ගෙදර අපේ අම්ම ඉපදුණු ගෙදර නෙවෙයි. අම්මට ගෙවල් කීපයන්ම තිබිල තියනව එක එක කාලවලදි. අපි හම්බ වෙන්න ළං වෙද්දි තමයි අම්ම මේ දර මඩුවට ඇවිල්ල තියෙන්නෙ. ගෙදර අය දර මඩුවට යන්නෙ කලාතුරකින්. වැස්සට තෙමුණත් දර මඩුව අපිට සුවදායි කරදරයක් නැති ස්ථානයක් වුණා.

දවසක් අම්ම කෑම හොයා ගන්න ගිහිල්ල. අපි තුන්දෙනාට හොදටම බඩගිනියි. ගියා ඈතින් පේන ගේ පැත්තට. ගෙදරට ළං වෙද්දි ආව කරවල බදින සුවදක්.

“අනේ ෂෝක් බලු පැටව් තුන් දෙනෙක්. මේ බලන්නකො හරිම ලස්සනයි. අර අර කළු පාට පැටියගෙ ලෝම දිගයි. ඌ හරි ලස්සනයි.”

කළු පාට ලෝම දිගට තිබුණෙ මගේ. ඉතිං මම ටිකක් ආඩම්බරයෙන් වලිගෙ වැනුව. අපිට එදා හොද කෑම වේලක් ලැබුණ. දර මඩුවෙන් අපි ගෙදරට සංක්‍රමණය වුණා. ටික ටික අපි ලොකු වුණා.

“ලස්සන බලු පැටව් තුන් දෙනෙක් අපි හොය හොයා හිටියෙ පැටියෙක්. දෙනවද අපිට?”

“ගෙනියන්න. අපේ ගෙදරට ඔය කොහෙන්දෝ ඇවිල්ල. කන්න දෙන නිසා නතර වෙලා.”

“කළු පාට එකා ලස්සනයි. ඒත් බැල්ලියෙක් නෙ. අරං ගිහිල්ල බෑ. අනිත් දෙන්නම ගෙනියන්නම්.”

ඒ අය අයියල දෙන්න හරිම ආසාවෙන් අරන් ගියා. ඒ දෙන්නට අලුත් ගෙදරක් කරeණාවන්ත හාම්පුතුන් හම්බ වෙන්න ඇති. මට හොදටම පාළුයි. දැන් සෙල්ලම් කරන්න කෙනෙක් නෑ. මම දැක්ක රෙදි වැලේ වනපු ඇදුමක් බිමට වැටිල තියනව. ඒක නම් සෙල්ලම් කරන්න හොද සෙල්ලම් බඩුවක්. මම ඒක ටිකක් හපල හොදට සෙල්ලම් කළා.

“අයියෝ මගේ අලුත්ම ටී ෂර්ට් එක මූ කාලා...”

වරදට සමාව වෙනුවට දඩුවම් හිමි වුණා. ආදරේ අඩු වුණා. ඒත් මට සෙල්ලම් කරන්න ඕන. හරිම පාළුයි. ගෙදරට කව්ද කට්ටියක් ඇවිත්. මං හිතන්නෙ ගෙදර ඉන්න අක්කගෙ යාළුවො. සෙරෙප්පු කූට්ටම් කීපයක්ම දොර ළග තිබුණ. එකක් ගත්ත නම් සෙල්ලම් කරන්න පුළුවන්.

“බලන්න අම්මේ මේ බලු පැටියා අයේෂගෙ සෙරෙප්පුවක් කාලා. දැන් දා ගෙන යන්න එකක් නෑ.”

දැන් හැමදාම වගේ බැනුම්. ආදර සැලකිලිත් නැති තරම්.

“මූ නම් පුදුම වදයක්. ගෙදර තියාගන්න නම් බෑ. බැලි කික්කියෙක් මොකට හදනවද?”

දවසක් මහ රෑ මම උස්සල කාඩ්බෝඩ් පෙට්ටියක් ඇතුළෙන් තිවුව. ඇතුළ හොදටම කළුවරයි. මොකුත්ම පෙණුනෙ  නෑ. වාහනයක යනව වගේ මට දැණුන.ගොඩක් දුර ගියා. වාහනය නතර වුණා. මාව උස්සල බිමින් තිව්ව. හුරe පුරeදු නැති පරිසරයක්. ඊට පස්සෙ මට බත් ටිකක් ලැබුණ. බඩගින්නෙ හිටිය මම ඒක කාලා ඉවර වෙද්දි වාහනය ගිහින්.

මම හොදටම බය වුණා. හරිම සීතලයි. මොකක් කරන්නද කියල මට හිතා ගන්න බැරි වුණා. අහල පහල ගෙයකුත් නෑ. අවසානයේ වාහනය ගිය පැත්තට යන්න මං තීරණය කළා.

දැන් කළුවර නෑ. ඉර පායගෙන එනව. බඩගින්නකුත් එනව. ඇවිදගෙන ගොඩක් දුර ආපු නිසා හොදටම මහන්සියි. ඉස්සරහින් කෑම කඩයක් පේනව. හොද සුවදකුත් එනව. එක එක ජාතියේ කෑම වර්ග වීදුරe කබඩ් එකක දාල තියනව. මටත් එකක් දෙයි කියල කඩේට කිට්ටු වුණා විතරයි කොහු පාරක් වැදුණ හරියටම පිට මැදට. මම කෑ ගහ ගෙන දිව්ව.

හරිම නරක මිනිස්සු ටිකක්. ආයෙත් කන්න මොනව හරි හොයාගෙන මම ඇවිදගෙන ගියා. පාර අයිනෙ බනිස් ගෙඩියක් තිබුණ. කූඹි වහල තිබුණත් මම එක කටටම ඒක කෑව. කොහොම හරි ගෙදර හොයාගෙන යන්න ඕන. අම්ම මාව හොයනව ඇති. මගේ වර්ගයේම නැන්දල මාමල අයියල කීප දෙනෙක් ඈතින් ඉන්නව. මට හරි සතුටක් දැණුන. ඒත් මම එයාල ළගට කිට්ටු වෙනකොට ගොරවගෙන මගේ ඇගට පැන්න. බයවුණු මම පිටිපස්ස නොබලම දිව්වා.

පාර අයිනෙ නිදා ගෙන රැයක් ගත කළා. උදේ පාන්දරම ගෙදර යන ගමන ආරම්භ කරන කොට වූටිම වූටි පූස් පැටව් දෙන්නෙක් පෙට්ටියක් ඇතුළෙ ඉන්නව දැක්ක. එයාලත් මං වගේම වාහනයකින් එන්න ඇති. පෙටිටියෙන් එළියට ඔළුව දාල එයාල හයියෙන් කතා කරනව අම්මට. අම්ම කෙනෙක් නම් කිට්ටුව පාතක හිටියෙ නෑ.

“ඔහොම ඉදල නම් කෑම ලැබෙන්නෙ නෑ. මම වගේ ඇවිදින්න ඕන.” මම එයාල දෙන්නට කිව්වා.

එදා පෝය දවසක් වෙන්න ඇති. ගොඩක් අය සුදු ඇදගෙන පන්සල පැත්තට යනව. මට කැමති කවුරe හරි කෙනෙක් මාව ගෙදර එක්කන් යයි කියල මම එයාල පිටිපස්සෙන් ගියා.

“මෙන්න නකුටු බල්ලෙක් පස්සෙන් එනව. එලවන්න එලවන්න නැත්නම් ඒවි ගෙදරටම.”

හැමෝම මට ගල් ගහන්න ගත්තා. ගල් පාරක් වැදුණ කකුලකට. තවමත් ඒ කකුල බිම තියන්න බෑ. දැන් මම ඉස්සර වගේ ලස්සන නෑ. මහත නෑ. ඇග පුරාම දූවිලි, කුණු, මැක්කො පිරිල. තුවාල හැදිල. කකුල් තුනකින් යන්නෙ. මගේ අවාසනාවට මට කැමති කවුරeවත් හම්බ වුණේ නෑ. ඒත් මගේ වාසනාවට කඩයක් ළග ඉදිල අම්ම හම්බ වුණා. මට දැණුන සතුට කියාගන්න බෑ. අම්මටත් සතුටුයි.

අපි දෙන්න එනකොට කඩයක් ළග හිටිය මගේ පාටම සීයා කෙනෙක්. එයාට හොදටම වයසයි. ඇවිදින්නෙත් හරි අමාරeවෙන්. එයා පාර පනින්න හදනකොටම වේගෙන් ආපු වෑන් එකක් එයාගෙ ඇගේ හැපුණා. එයා ආයෙත් නැගිට්ටෙ නෑ. අපේ හුස්ම ඕනම වෙලාවක නතර වෙන්න පුළුවන් කියල මට හිතුණා. පාර ජීවත් වෙන අපි කොච්චර අසරණද?

අම්ම මාත් එක්කගෙන අපි හිටිය ගෙදරට ආව. එතකොට ගොඩක් රෑ වෙලා. මේ දවස් ටිකේම බඩ පිරෙන්න කෑමක් ලැබුණෙ නෑ. පුංචිම පුංචි පාන් කෑල්ලක්, නරක් වුණු බත් ටිකක් වගේ දේවල් තමයි කන්න ලැබුණෙ. ගෙදර දොර වහල තිබුණෙ. බඩගිනි වැඩි වුණත් කියන්න විදියකුත් නෑ. දොර අරිනකම් අපි දෙන්න දොර ළගට වෙලා හිටිය ඉස්සර වගේ කන්න මොනව හරි ලැබෙයි කියල. දින ගණනක් ගෙදර හිටියෙ නැති මම දැකල ගෙදර සතුටු වෙයි කියල හිතුණා.

සීතලට ගැහි ගැහි හාමත් වෙලා හිටපු මට හොදටම නින්ද ගියා. උදේ පාන්දර දොර ඇරෙනවත් එක්කම මට වඩා පස් ගුණයක් විතර ලොකු බල්ලෙක් මගේ ඇගට පැනල මගේ බෙල්ලෙන්ම අල්ල ගත්තා. ඉතිරි වෙලා තිබුණු ශක්තිය ඔක්කොම එකතු කරන් පුළුවන් උපරිමයෙන් මම කෑගැහුව. ඒත් දෙපාරක් කෑගහන්න මට බැරි වුණා. 

සුවිනි ඉන්දීවරී හෙට්ටිආරච්චි

වන අරණක සුව දවසක්

කන්නෙලියේ යන්නට මට අවස්ථාවක් ලැබුණේ අහම්බයෙනි. කෙසේ හෝ කන්නෙලියේ ගිය පළමු ගමන විටෙක විනෝදජනක හා ත්‍රාසජනක වූ අත්දැකීමක් මෙන්ම බොහෝ දැනුම එකතු කර ගන්නටත් හැකි විය. වනය තුළට පිවිසෙන විට අපට මාර්ගෝපදේශකවරයෙකුද අපට ලැබුණි. ඔහු ඉතා හොදින් එහි වන ගස් වැල් හා සතා සීපාවුන් පිළිබද අපට කියාදුනි. මෙහි මා සදහන් කරන්නේ ඔහු හදුන්වාදුන් කියා දුන් කන්නෙලියේ දැක ගත හැකි ගස් වැල් පිළිබදවය. මෙම චාරිකාවෙන් ඇතැම් විට අපි කිසිදා අසා නැති ලංකාවට ආවේණික වූ ශාක හා නම් අසා තිබුණත් ඒවායින් ඇති ඵලදායිබව, විශේෂත්ව අප නොහදුනන ශාක වර්ග රැසක්ද දැන ගන්නට හැකි වුණි.

කැලය මැදින් ඉදිරියට යන අපට මාර්ගයේ මැදින් ගමන් කරන්නට උපදෙස් ලැබුණේ දෙපස වන කොළ රොඩු අතර සර්පයන් සිටින්නට හැකි බැවිනි. තවද අඩිය ඉක්මන් කර ගමන් කිරීම ඇගට ගුණ බව අපගේ උපදේශක මහතා පැවසුවේ කූඩැල්ලන්ගෙන් ආරක්ෂා වීමට කළ හැකි උපක්‍රමයක් ලෙසය.

ඉදිරියට යන අප නවතා ඔහු පළමුව අපට හදුන්වා දුන්නේ මහ බදුල්ල ගසකි. මහ බදුල්ල,  ගහෙන් නිකුත්වන කිරි විෂ සහිතය. බදුල්ල ශාක වර්ග 16 ක් කන්නෙලියේ වෙයි. ගොරක දැක තිබුණද ගොරක මද කෑවද ආහාර පිසීමේදී කුළු බඩුවක් ලෙස යොදා ගත්තද ගොරක ගසේ විශේෂත්වය බොහෝ දෙනා නොදන්නවා විය හැකිය. එනම් ඕනෑම ගසක පත්‍ර වියලුණු පසු බිම වැටෙන මුත් ගොරක ගසේ පත්‍ර බිමට වැටෙන්නේ වියලෙන්නට පෙර කොළ පැහැතිවය. පැදුරැ විවීමට යොදා ගන්නා දුනු කෙයියා ශාකයද කන්නෙලියේදී හමුවේ.

ග්රෑම් එකක් රැපියල් 18000-20000 අතර වටිනාකමක් ගන්නා ශාක කොටස් ඇති වල්ලපට්ට ශාකයද කන්නෙලියේදී දැක ගත හැකිය. මෙම ශාකය වටින්නේ ගසේ කද පළුලු වූවොත් පමණි. අපේ මුතුන් මිත්තන් බුලත් කොළ වෙනුවට කෑමට ගත් තපාසර බුලත් නම් ශාකය දැක ගන්නට හැකි වුවත් බුලත් කොළයේ රසයම ඇත්දැයි පරීක්ෂා කරන්නට අවස්ථාව ලැබෙන්නේ නැත.

කන්නෙලිය වනාන්තරයේ වටිනාකම වැඩි කරන්නේ එහි වන දුර්ලභ ශාක විශේෂයන් බව යළිත් අපට සිහිපත් කරන්නට මැන්ඩෝරා ගස සමත් විය. මැන්ඩෝරා කන්නෙලියේ පමණක් ඇති ශාකයකි. ඌරා කැකුණ තලන කොට හබන් කුකුළන්ට මගුල්ලු. මේ ඉගි වැකිය  මතක් වුණේ කැකුණ ගස් හා එහි ඵල දුටු විටය. කැකුණ ගෙඩියේ මදය ඉතා කුඩා වූවකි. ඒ බව නොදන්නා ඌරා ගෙඩියේ සුවදට කැකුණ ගෙඩිය තලයි. ඉන්පසු හබන් කුකුළන් විත් එහි බීජ ආහාරයට ගනී. ඉගි වැකිය අසා තිබුණත් එය නිර්මාණය වන්නට වූ හේතුව දැන ගත්තේ මා කන්නෙලියේදීය.

අපේ රටට ආවේණික වන අමුවෙන් දහනය කළ හැකි ශාකයක් වන හැඩවත හා දකුණු පළාතට ආවේණික වන ඩොන්කා ද කන්නෙලියේ සුරැකිව තිබෙනු දැක ගත හැකිය. ඩොන්කා ඉදුණු විට කහ පැහැති ටෙනිස් බෝලයක් තරම් ප්‍රමාණයේ මැන්ගුස් වැනි රසවත් පලතුරකි. ඒ වාගේම ඖෂයක් සේ ප්‍රfයාaජනයට ගන්නා වල් කුරැදු, කැඩුම් බිදුම් සදහා යොදා ගන්නා බේරැ ශාකයද කන්නෙලියෙන් දැක ගත හැකිය. මෙම බේරැ ගසේ පත්‍ර සෙවිලි කිරීම සදහා යොදා ගන්නා අතර එම පත්‍රවලට අවුරැදු ගණනක් නොදිරා පැවතිය හැකිය. දූරියන් ගෙඩියට සමාන වන වල් දූරියන්ද අපි දැක ගත්තෙමු. මට සිහිපත් වුණේ විශාල රඹුටන් ගෙඩියකි. දූරියන්වලට වඩා රඹුටන්වල මෙන් කෙදි විශාල සංඛ්‍යාවකින් මෙහි ඵලය ආවරණය වී ඇත.

ශාක පිළිබද විපරමින්, හදුනාගනිමින්, ඉගෙන ගනිමින් යන අප කණ්ඩායමට ත්‍රාසජනක අත්දැකීමක් විද ගන්නට හැකි වුණි. ඒ කුමක්ද යත් අප යන මාර්ගයේ දකුණු පසින් පහළට බසින්නට හැකි කුඩා පාරකි. එහි බැස යන විට විශාල ගලක් යටින් ගලා යන කුඩා දිය පහරකි. යළි මාර්ගයට පැමිණීමට ගල යටින් රිංගා යා යුතුය. වවුල් ගද දැනෙන එම ගුහාව අන්ධකාරය. කොදු නමාගෙන රිංගා ආ අප යළි අපි පැමිණි මාර්ගයටම වැටිණි. මාර්ගෝපදේශක මහතා නොසිටින්නට අප යළි ඉදිරියට යනවායි සිතා ආපසු යනු ඇත. දකුණු පසින් පහළට බැස ගමන් කළ මාර්ගයේම වම් පසින් මතු වුණු අප කර ඇත්තේ යන මාර්ගය යටින් ඒ හරහා යෑමය.

ඇට්ටෝනියා අප නිවාස සෑදීමේදී වටිනා දැවයක් සේ ප්‍රfයාaජනයට ගත්තද එය අපේ රටට ආවේණික නොවන ආක්‍රමණශීලී ශාකයකි. කන්නෙලියේ මේ වන විට ඇට්ටෝනියා ගස් මර්දනයට සියලු ගස්වල පොතු කපා ඉවත් කර ගස් වියලෙන්නට හැර ඉවත් කරනු ලබයි. ඇට්ටෝනියා ශාකය පොළවේ ඇති විශාල ජලය ප්‍රමාණයක් උරා ගනු ලබන්නකි. මෙම කාරණය අනෙක් ශාකවල පැවැත්මට බලවත් තර්ජනයකි.

අප පලතුරක් සේ ආහාරයට ගන්නා වෙරළු ශාකයේද ප්‍රfභ්ද රැසකි. ඒවා තිත්ත වෙරළු, ගල් වෙරළු, නිල් වෙරළු ලෙස දැක්විය හැකිය. නිල් වෙරළු අපේ රටට ආවේණික වූවක් නොවේ. තව තවත් කැලය මැදින් ඉදිරියට යන විට අපට මිදි වැලක් හමු විය. අප මිදි යැයි සිතුවද ඒවා වල් මිදිය. වල් මිදි මාබණ්ඩ ලෙසත් හදුන්වනු ලබයි. මේවා ආහාරයට ගත නොහැක. සතුන්වත් ආහාරයට නොගනී. වල් මිදිවලට ආසන්නයෙන් වල් ගම්මිරිස වැලක්ද වේ.

සිංහරාජ වනාන්තරයේ බහුලව දැක ගත හැකි බාදුරා ශාකය කන්නෙලියෙන්ද දැක ගත හැකිය. බාදුරා මල ලෙස අප හදුන්වන්නේ සැබෑ බාදුරා මල නොවේ. අප ඒ දකින්නේ බාදුරා ගොමුව නැතිනම් බාදුරා කෙන්ඩියයි. කක්කල් කැස්ස සදහා බාදුරා ශාකය ඖෂධයක් සේ යොදා ගනී. මීමන ශාක කුලයේ උසම ශාකය වන ගිනිහොට ද අපි දැක ගත්තෙමු. අප දුටු ගිනිහොට ශාකය නම් වඩාත් උස නොවූ පැළයකි. ගිනිහොට ගිනි වටාරම් ලෙසින්ද හදුන්වනු ලබයි.

හල් ශාකය පිළිබද ඔබ අසා නොතිබුණත් ඇතැම් විට හල් පොතු පිළිබද අසා තිබෙන්නට හැකිය. අපේ මුතුන් මිත්තන් තෙලිජ්ජ සකස් කිරීමේදී හල් පොතු යොදා ගෙන තිබේ. හල් පොතු තෙලිජ්ජ සදහා පමණක් නොව හල් පොතු පිටි කර හැලප වැනි කෑම ද සකස් කර ගත හැකිය. නමුත් මෙම හල්පොතු ඉතාමත් තිත්ත බැවින් හල් පොතු රෙදි කැබැල්ලක දවටා ගලා යන ජලයේ ගැට ගසා තැබිය යුතුය. නැතිනම් කිහිප වරක් සෝදා මිරිකා ගත හැකිය. එවිට තිත්ත රස නැතිවී යයි.

හිස කෙස් සදහා වටිනා ඖෂයක් වන ගොඩපර ද කන්නෙලියේ වෙයි. ගොඩපර ගෙඩි ඉදුණු පසු පළතුරකි. තවද පෘථිවියේ මුලින්ම හටගත් ශාකය ලෙස හදුන්වනු ලබන ඕගහාට ද සෙනජිනෙල්ලා ද මෙහි වේ. ඉතා වටිනා ඖෂයක් වන වෙනිවැල්ගැට නැතිනම් බාන්වැල්ගැට වැල් ද කන්නෙලියේ බහුලය. වැනිවැල්ගැට වැලෙහි තැනින් තැන ගැටයක් දැක ගත හැකි අතර එය වැලෙහි වටිනාම කොටසයි. වැලෙහි පෝෂකය ඇත්තේ එහිය.

 කන්නෙලියේ ඉහළට ගමන් කරන සංචාරක සැමට ඉතා සුන්දර වූ දිය ඇල්ලක් නැරඹීමට හැකිය. එය අනගිමළ ඇල්ලයි. මෙම නම සෑදීමට ඉතිහාස කතාවක් ඇත. එනම් ඒ ප්‍රfද්ශයේ එක් ගමක කුඩා ගැහැණු ළමයෙක් වාසය කර ඇත. ඇය මෙම ඇල්ලට නාන්නට ගොස් දියේ ගිලී මරණයට පත් වේ. එතැන් සිට අනගි මැරැණු ඇල්ල පසුව අනගිමළ ඇල්ල බවට පත්ව ඇත. විශාල ගල් තලාවක් මැදින් සුදු පෙණ පිඩු මවමින් කඩා හැලෙන අනගිමල ඇල්ල ඉතාමත් සුන්දර වූවකි. එම පරිසරයෙන් මිදී එන්නට සිත් දෙන්නේ නැත.

අනගිමළ ඇල්ල නරඹා කන්නෙලියේ තවත් ඉහළ ප්‍රfද්ශයක් නරඹන්නට හැකි වුවද අප කණ්ඩාය‍මෙහි කුඩා පාසල් දරැවෝ වූ බැවින් එතැනින් නැවතී යළි ආපසු පැමිණෙන්නට තීරණය විය. පහළට බසින අතරමග ඇල්ලෙන් පහළට වැටෙන ජලය ගලා යන දොළ පහරකින් කන්නෙලිය නරඹන්නන්ට ගතෙහි දාහය නිවා ගත හැකිය. තුරැලතා පෝෂණය කරමින් ගලා යන එම ජල පහර ඉතාමත් සීතල පිරිසිදු වූවකි. සීතල ජලයේ බැස නා දහවල් ආහාරයද ගෙන කන්නෙලියේ පුංචි රවුමක් නිමා කර යළි මා නිවසට ආවේ නැවතත් එහි යා යුතුය යන බලාපොරොත්තුවෙනි. 

සුවිනි ඉන්දීවරී හෙට්ටිආරච්චි

රිටිපන්නේ කතන්දරේ

මහා ගත්කරැ මාර්ටින් වික්‍රමසිංහයන් විසින් පීත්ත පටියකට උපමා කරන ලද ගාලු මාතර මාර්ගයේ ඔබ එක් දිනක් හෝ ගමන් කර ඇත්නම් එහි දකුණු පසින් දිස්වෙන සුන්දර වෙරළ තීරය කිසි කලෙකත් අමතක නොවන බව සැක නැත. මේ සුන්දර වෙරළ තීරයේ අලංකාරය දෙගුණ තෙගුණ කරනා දසුනක් ලෙස රිටිපන්න ධීවර කර්මාන්තය දැක්විය හැකිය.

මහ සයුර මැද සිටවනු ලබන දිග රිටක බැදි හරස් ලීයක නැග මාළු බාන රිටිපන්න ධීවරයෝ දකුණු ලක අනන්‍යතාවක් බදුය. මෙකී රිටිපන්න ඉතිහාසය පිළිබද කරැණු බොහෝ දුරට අපැහැදිලි වේ. ඇතැමෙක් මෙය දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ආරම්භ වූවක් ලෙස පවසති. තවත් අය රැවල් නැව්වලින් මෙරටට පැමිණි ධීවරයන්ගෙන් ඉගෙන ගෙන ලන්දේසි යුගයේදී ඇරඹුණු බවද පවසති. කෙසේ වෙතත් දැනට තහවුරැ වෙමින් පවතින තොරතුරැවලට අනුව රිටිපන්න මසුන් ඇල්ලීමේ ක්‍රමය ශ්‍රී ලංකාවටම ආවේණික පන්න ක්‍රමයකි. ලංකාවේ සංචාරක කර්මාන්තයේදී රිටිපන්න ක්‍රමය සැබෑ ආකර්ෂණයකි. රිටිපන්න මසුන් ඇල්ලීම සෑම නොගැඹුරැ මුහුදු ප්‍රදේශවලම සිදු කරන්නේ නැත. එය විශේෂයෙන්ම වැලිගම, අහංගම, කොග්ගල, කතළුව, වැලිපැන්න, මිදිගම යන වෙරළ බඩ ප්‍රදේශවල පමණක්ම දැකගත හැකිය.

රිටිපන්න මසුන් ඇල්ලීම සදහා සිටුවන කණු ඇට්ටෝනියා ගසක කදකි. ඇට්ටෝනියා නොමැති නම් කදුරැ සහ කඩොල් ලීද ඒ සදහා ගනු ලබයි. මෙම කණුව උපරිම අඩි 7ක් හෝ 8ක් පමණ උස වේ. සිරස්ව සිටුවන මෙම කණුවට ඉහලින් තිරස්ව බදිනා පොලු කැබැල්ලකි. එය කණුවේ සමබරතාව රැක සදහාත් ධීවරයාට කණුව මත ඉද ගැනීමටත් යොදා ගනු ලබයි. එම හරස් පොල්ල පෙත්ත ලෙස හදුන්වන්නේය. මෙම කණුව සිටුවන ස්ථානය කණුපල ලෙස හදුන්වයි. එම කණු පලේ අයිතිය පරම්පරාවෙන්පරම්පරාවට උරැම වන්නකි.

කණු පලෙහි අයිතිය පියාගෙන් පුතාට හිමිවන අවස්ථා ඇතිමුත් ඇතැම් අවස්ථාවල කණු පල බෙදා හදා ගනිමින් මාළු ඇල්ලීමද සිදු කරයි. කෙසේ වෙතත් පියාගන් පුතාට හිමිවන කර්මාන්තයකටත් වඩා මෙය පියාගෙන් බෑනාට උරැම වන එකක් බවද රිටිපන්නයේ යෙදෙන ධීවරයෝ පවසති. මෙමගින් වක්‍රාකාරව දෑවැද්ද ලබාදීමක් සිදුවන බවද කියවේ.

නොගැඹුරැ මුහුදේ ඇට්ටෝනියා රිට හිටවනු ලබන්නේ අමුතුම ක්‍රමයකටය. ඒ සදහා දිය යට ඇති ගල් පරයක් විදීම සිදුවෙයි. මේ සදහා අලවංගුවක් හෝ යකඩ ඉන්නක් භාවිත කරයි. ගල් පර සිදුරේ ඇට්ටෝනියා කණුව රදවනු ලබයි. එලෙස රදවනු ලබන කණුව අවුරැද්දක පමණ කාලයක් රැකගත හැකිය. කාලයත් සම්‍ග කර පණුවන් නමැති මුහුදු ජීවියා හේතුවෙන් කණුව විනාශ වේ. කර පණුවන් කෑමෙන් නැවත අලුත් කණුවක් සිටුවන්නට ධීවරයාට සිදුවේ.

අනෙක් ධීවරයන් මෙන් රිටිපන්න ධීවරයෝද ලියාපදිංචි ධීවරයෝ වෙති. මොවුන් යොදා ගන්නා ලී කණුවද ලියාපදිංචි කරනු ලබයි. රිටිපන්න ධීවරයෝද රජයේ පිළිගත් ධීවර හැදුනුම්පත් හිමිකරැවෝ වෙති. රිටිපන්න ක්‍රමයෙන් වැඩි වශයෙන් අල්ලන්නේ කොරබුරැවා නම් මාළුන්ය. දකුණු පළාතේ කොරබුරැවා ලෙස හදුන්වන මෙම මාළුවා වෙනත් ප්‍රදේශවලදී සාලයන් ලෙස හදුන්වයි. තවද පරව්, බෝල්ලන් සහ හුරැල්ලන් වැනි මාළුද රිටිපන්නයට හසුවේ. උදේ පාන්දර සහ සවස් කාලයේ වැඩි මාළුන් ප්‍රමාණයක් අල්ලා ගත හැකි බව රිටිපන්න ධීවරයෝ පවසති. රිටිපන්නෙන් අල්ලන මාළුන් ගාලු මාතර පාර අයිනේ විකුණනු නිතර දැක ගත හැක.

රිටිපන්නෙන් මසුන් ඇල්ලීම සදහා යොදා ගන්නා බිලී කටු තැනීමේ තාක්ෂණය ලොව වෙනත් කිසිදු රටක භාවිත කරන්නේ නැත. එය ලංකාවටම ආවේණික වූ තාක්ෂණයකි. අල්ලන මාළුවා අනුව බිලී කටුවද වෙනස් වේ. බිලී කටුව සෑදීම ඉතා අසීරැ කටයුත්තකි.

එය හැමෝටම කළ නොහැකි බව පාරම්පරිකව රිටිපන්නයේ යෙදෙන්නෝ පවසති. බිලී කටුවේ අච්චුව සාදා ගන්නේ දැලි පොත්තෙනි. හොදින් වියලාගත් දැලි පොතු කුඩා කැබලිවලට කපා රත් කර අච්චුවක් සාදා ගනී. එම අච්චුවට රත් කරන ලද ඊයම් වක් කර නිවුන පසු අච්චුවෙන් ගලවා ගනී. මෙලෙස සකසා ගන්නා බිලී කටුව ඔප දැමීම සදහා බිදුණු බල්බයක වීදුරැ කටුවක් යොදා ගනී. මෙම ඔපයට රැවටෙන මසුන් පහසුවෙන් ඇම කන බව ධීවරයෝ පවසති. එක් බිලී කටු වර්ගයක් කුඩු කට්ට ලෙස හදුන්වයි. සාමාන්‍යෙයන් මාළු ඇල්ලීමට ජීවී ඇමක් භාවිත කළද රිටිපන්නයේදී ඇමක් අවශ්‍ය නොවේ. ඒ බිලී කටුවේ දිස්නයට මාළුන් රැවටෙන නිසාය. අද වන විට රිටිපන්න ධීවරයාගේ ඇමට මාළු අඩුවෙන් අහුවෙන අතර සංචාරකයන් මේ ඇමට අහුවෙන්නේ දැඩි ආසාවකිනි. විදේශිකයන් මේ සදහා කෙතරම් ඇලුම් කරනවාද යන්න ඇතැම් විදේශිකයන් යළි තම රටට ගොස් මෙම ධීවරයන්ගේ ලිපිනයට ලබාගත් ඡායාරැප එවීමෙන් තහවුරැ වේ. කෙසේ වෙතත් පරිසර හිතකාමී රිටිපන්න ධීවර ක්‍රමය දැන් දැන් අභියෝගයට ලක් වෙමින් පවතී. විවිධ දැල් වර්ග හා වෙරළාසන්නව භාවිත කරන පන්න ක්‍රම නිසා රිටිපන්න ධීවරයාගේ ආර්ථිකය පහළ වැටෙමින් ඇත. නමුත් මේ සුවිශේෂී පන්න ක්‍රමයට ආදරය කරන ධීවරයෝ එම කාර්යයයේ ඉතා ගෞරවයෙන් භක්තියෙන් යුතුව නියැළෙති. 

සුවිනි ඉන්දීවරී හෙට්ටිආරච්චි

පුංචි උපදෙසක්

මට ඉස්සෙල්ලම හම්බවුණේ තාත්තගෙ පරණ phone එක.ඒක අරන් හා හා පුරා කියල පන්ති ගිය මුල්ම දවස කවදාවත් අමතක වෙන්නෙ නෑ.ඉතිං එදා මගේ හොදම යාළුවො කීපදෙනාට නම්බර් එකත් දීල එයාලගෙ නම්බරැත් save කර ගත්ත.හවස ගෙදරට ආව විතරයි කෝල් එකක්.phone එක සාලෙ මේසෙ උඩ.මම කුස්සියෙ.තාත්ත answer කළා.මාත් හිටියෙ කුස්සියෙ උනාට කන තිබුණෙ සාලෙ.හෙලෝ..හෙලෝ..හෙලෝ..අනිත් පැත්තෙන් සද්දයක් නෑ වගේ. තාත්ත call එක cut කළා.වැරදිලා වෙන්න ඇති. ඔන්න ආයෙත් call එකක්. තාත්ත answer කළා.හෙලෝ..හෙලෝ..නෑ සද්දයක්.ආයෙත් call එකක්.ඒ නම්බරේමයි.තාත්ත answer කළා.තාත්තත් කපටි නෑ. හෙලෝ කියන්නෙ නැතුව අහගෙන ඉන්නව.අනිත් පැත්තෙන් සද්දෙකුත් නෑ.මටත් ඉතිං මාර කුතුහලේ.කව්ද මේ call කරන්නෙ.තාත්ත මොකුත් කිව්වෙ නෑ.අම්ම නම් අහනව කාට හරි නම්බරේ දුන්නද? නෑ නෑ මහේෂිකාටයි,සුදර්ශිටයි,සේපාලිකාටයි විතරයි දුන්නෙ. හොදට මතක් කරල බලන්න වෙන කාටවත් දුන්නද කියල.නෑ නෑ වෙන කාට දෙන්නද? ඔන්න ආයෙත් call එකක්. Phone එක දැන් සාලෙ මේසෙ උඩ නෑ. තාත්තගෙ මේසෙ උඩ.වෙලාවට තාත්ත කඩේටද කොහෙද ගිහින්.මං ගන්න යන්න හදනකොටම අම්ම උදැල්ල දැම්මනේ ඉතිං.ඕන නෑ answer කරන්න.දන්නෙ නැති කෙනෙක්නෙ. කීප සැරයක්ම rings ගියා. ඔන්න ආව msg එකක්.දැන් නම් ඉන්න බෑ.මොකක්ද msg එක. ලැජ්ජාවෙ බෑ.msg එක මොබිටෙල් එකෙන්. ආයෙත් ආව තව msg එකක්.දැන් නම් බලන්න හිතෙන්නෙත් නෑ.ඒක නම් mobitel එකෙන් නෙමෙයි. msg එකේ තිබුණෙ මෙන්න මෙහෙම..නංගි මං පොඩි උපදෙසක් දෙන්නෙ.අනිත් දවසෙ කාට හරි නම්බරයක් දෙද්දි එයාට විතරක් ඇහෙන්න කියන්න.මං ඉස්සරහ සීට් එකේ හිටිය අයිය..බොහොම ස්තුතියි අයියෙ.අදටත් මන් ඒ උපදෙස පිලිපදිනව.ඒත් මට ඉස්සරහ සීට් එකේ කව්රැහරි හිටියද කියන්නවත් මට මතක නෑ.

සුවිනි ඉන්දීවරී